Urlop tacierzyński to temat, który coraz częściej pojawia się w rozmowach o prawach rodzicielskich i równouprawnieniu na rynku pracy. Choć pojęcie to funkcjonuje potocznie, nie jest ono terminem prawnym. W rzeczywistości urlop tacierzyński odnosi się do części urlopu macierzyńskiego, którą może przejąć ojciec dziecka oraz do przysługującego mu urlopu ojcowskiego i rodzicielskiego. Warto przyjrzeć się bliżej, jak wygląda podział tych uprawnień i jakie przepisy regulują prawa ojców w kontekście opieki nad nowo narodzonym dzieckiem.
Urlop tacierzyński a prawo – co warto wiedzieć?
W polskim prawie nie istnieje oficjalna definicja „urlopu tacierzyńskiego”. Jest to określenie używane potocznie na część urlopu macierzyńskiego, którą może wykorzystać ojciec dziecka, jeśli matka zdecyduje się na powrót do pracy przed upływem pełnego okresu urlopu macierzyńskiego. Oprócz tego ojcowie mają także prawo do odrębnego urlopu ojcowskiego oraz wspólnego urlopu rodzicielskiego.
Podstawą prawną regulującą urlopy związane z opieką nad dzieckiem jest kodeks pracy. Zawarte w nim przepisy określają zasady przyznawania urlopów, ich długość oraz warunki, jakie musi spełnić pracownik, aby z nich skorzystać. Przepisy te ewoluują, by dostosować się do potrzeb nowoczesnych rodzin i wspierać bardziej sprawiedliwy podział obowiązków rodzicielskich.
Urlop macierzyński i możliwość jego przekazania ojcu
Podstawowym uprawnieniem przysługującym po narodzinach dziecka jest urlop macierzyński, który trwa:
- 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka,
- 31 tygodni przy bliźniakach,
- 33 tygodnie przy trojaczkach,
- 35 tygodni przy czworaczkach,
- 37 tygodni przy pięciorgu i więcej dzieci urodzonych przy jednym porodzie.
Matka ma obowiązek wykorzystać co najmniej pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Po tym czasie może wrócić do pracy, przekazując pozostałą część urlopu ojcu dziecka. Właśnie ten moment często nazywany jest „urlopem tacierzyńskim” – to sytuacja, w której ojciec przejmuje pozostałe tygodnie urlopu macierzyńskiego, przejmując opiekę nad dzieckiem.
Urlop ojcowski – wyłączne prawo ojca
Oprócz części urlopu macierzyńskiego ojcowie mają również prawo do urlopu ojcowskiego, który wynosi 2 tygodnie. Jest to uprawnienie niezależne od urlopu macierzyńskiego i nie można go przenieść na matkę dziecka. Ojciec może wykorzystać ten urlop w dowolnym momencie do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia, przy czym może go podzielić na dwie równe części (np. dwa razy po tydzień).
Aby skorzystać z urlopu ojcowskiego, pracownik musi złożyć wniosek do pracodawcy co najmniej 7 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Pracodawca nie ma prawa odmówić jego udzielenia.
Urlop rodzicielski – możliwość wspólnego korzystania
Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego rodzice mają również możliwość skorzystania z urlopu rodzicielskiego, który wynosi 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka lub 43 tygodnie przy ciąży mnogiej. Urlop ten może być wykorzystany przez matkę, ojca lub podzielony między oboje rodziców.
Od 2023 roku obowiązują nowe przepisy dotyczące urlopu rodzicielskiego, zgodnie z którymi każdy z rodziców ma zagwarantowane 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, których nie może przekazać drugiemu rodzicowi. Jeśli ojciec nie skorzysta z przysługujących mu tygodni, przepadają one i nie mogą być wykorzystane przez matkę dziecka. Takie rozwiązanie ma na celu zachęcanie ojców do aktywnego udziału w opiece nad dzieckiem i dzielenia się obowiązkami rodzicielskimi.
Zasiłek w czasie urlopu tacierzyńskiego i ojcowskiego
Urlop tacierzyński, czyli przejęcie części urlopu macierzyńskiego przez ojca, jest objęty zasiłkiem macierzyńskim, który wynosi 100% podstawy wymiaru wynagrodzenia. Oznacza to, że ojciec, korzystając z tej części urlopu, otrzymuje pełne świadczenie, podobnie jak matka w czasie trwania urlopu macierzyńskiego.
Natomiast w przypadku urlopu ojcowskiego ojciec również otrzymuje 100% wynagrodzenia za okres jego trwania. Świadczenie to wypłacane jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) lub pracodawcę, jeśli jest on zobowiązany do wypłaty zasiłków macierzyńskich.
Urlop rodzicielski, w zależności od wariantu jego wykorzystania, może być płatny w 80% lub 100% przez pierwsze 6 tygodni, a przez kolejne 32 tygodnie – 70% wynagrodzenia.
Czy pracodawca może odmówić urlopu tacierzyńskiego?
Pracodawca nie ma prawa odmówić udzielenia urlopu tacierzyńskiego, jeśli spełnione są wszystkie formalne wymagania. W przypadku przejęcia części urlopu macierzyńskiego przez ojca wystarczy, że matka złoży stosowny wniosek o rezygnację z dalszego urlopu, a ojciec przedłoży wniosek o jego przejęcie.
Podobnie jest w przypadku urlopu ojcowskiego – jeśli ojciec zgłosi chęć skorzystania z niego w odpowiednim terminie, pracodawca nie może mu tego uniemożliwić. Każda odmowa ze strony pracodawcy może skutkować konsekwencjami prawnymi.
Urlop tacierzyński – krok ku równouprawnieniu
Coraz większa liczba ojców decyduje się na korzystanie z przysługujących im uprawnień, co stanowi pozytywną zmianę w podejściu do podziału obowiązków rodzicielskich. Państwo, poprzez nowe regulacje prawne, zachęca mężczyzn do aktywnego uczestnictwa w wychowaniu dzieci, co przekłada się na lepszą równowagę między życiem zawodowym a rodzinnym.
Dzięki zmianom w przepisach coraz więcej ojców może skorzystać z urlopu tacierzyńskiego, urlopu ojcowskiego oraz rodzicielskiego, co sprzyja budowaniu silniejszych więzi rodzinnych i daje matkom możliwość wcześniejszego powrotu do pracy. To krok w kierunku bardziej sprawiedliwego i partnerskiego modelu rodziny, w którym zarówno matka, jak i ojciec mają równe szanse na uczestnictwo w życiu swojego dziecka.
